Luís Seoane López naceu en Buenos Aires, o 1 de xuño do ano 1910. O seu pai, Luís Santiago Seoane Brocos, era de Oínes, pertencente a Arzúa. A súa nai, María López Mosquera, era natural de Arca. Ademais de Luís, foron pais doutros dous nenos: Rafael (1911) e Ronsel (1913). Dicía o propio Seoane “o meu pai se apellidaba de segundo Brocos. Parece que tiña certo parentesco afastado cos Brocos, o pintor e o escultor de finais do século XIX. A miña nai era López Mosquera, de Arca, partido xudicial de Arzúa; unha familia antiga que por parte da miña avoa procedía das Mariñas de Betanzos e que se foi desenvolvendo co tempo entre Arca e Santiago de Compostela. Eu nacín en Buenos Aires, pero o meu pai pronto me mandou a estudar á Coruña. Esa era a ansia de todos os emigrantes. Que os seus fillos fosen educados na terra, que para iso eles estaban a traballar fora. Tamén foi desexo do meu pai. Claro que uns o podían facer e outros non, segundo fóselles”. (Declaracións de L. Seoane a Víctor Freixanes, “Unha ducia de galegos”, Galaxia, 1982).
O pai de Luís Seoane emigrou de Oínes no ano 1878. O primeiro traballo que tivo foi o de vendedor de sardiñas en Montevideo. Despois traballou sempre de comerciante. Asentouse en Buenos Aires e puxo en marcha o que denominaban unha “cochería”, con coches de cabalos para vodas e outro tipo de celebracións. Era un home liberal, republicano. Mentres estiveron nesta rexión, os seus fillos acudiron a un colexio francés. Así o lembra Seoane: “O meu pai (...) era un comerciante de certa cultura, amigo da xente, cunha gran preocupación polos problemas da terra afastada (e da Galicia emigrante tamén) e cunha lema que puña sempre por diante: Non dependas xamais de ninguén e que ninguén teña que depender de ti. (...) Tivo que regresar a Buenos Aires, independente do meu, polas súas ideas políticas (...) Era un home de ideas avanzadas, inquieto polas cousas do seu tempo, amigo de intelectuais arxentinos como Florentino Sánchez, Leopoldo Lugones, Alberto Ghiraldo...(...) Soñaba cunha estrutura estatal feita de abaixo-arriba na que Galicia non só conquistase as vellas liberdades administrativas senón que as acrecentase nos seus fillos e habitantes”.
No ano 1916 volve a familia a Galicia, con intención de quedar. Despois de desembarcar en Vigo están varios meses na Coruña, cidade na que Luís comeza os seus estudos primarios. Ao herdar a súa nai unha leira en Arca, deciden construír unha casa. E, segundo todos os indicios, é o actual edificio que existe diante do Albergue de Arca. A partir de entón, Luís e o seu irmán Rafael van ao instituto a Santiago, ás veces andando para aforrar o diñeiro do autobús (é dicir, unha camiñada de 18 quilómetros). Íanse os luns pola mañá e regresaban o sábado. Durante toda a semana vivían nunha pensión na Rúa de San Pedro, concretamente no número 18. Pasaban as vacacións de verán en Arca. A súa avoa e o resto da familia materna dispuñan dunha casa hoxe coñecida como a Casa de Brey, moi preto do cemiterio municipal e con magníficas vistas ás minas de cobre que comparten os municipios do Pino e Touro. Comentaba Maruxa Seoane que “A casa dos avós era unha casa grande onde se xuntaba moita xente. Os meus avós tiveron once fillos...quen quedou con eles en casa foi Carmen, que casou cun médico que despois instalaría alí o seu consultorio. Este médico se apellidaba Brey, e era o avó de Mariano Rajoy.” Outro dos fillos desta muller, Vicente, chegou a ser alcalde de Santiago e foi quen cedeu á Igrexa de Arca a súa actual pila bautismal.
A vida de Seoane continúa sen sobresaltos. Aos catorce anos dá os seus primeiros pasos como escritor, coa obra “O percebe na súa tinta”. Cando comeza os seus estudos de Dereito, toda a familia se muda a Santiago. Viven primeiro nunha casa da Rúa do Hórreo, e posteriormente instálanse no número 2 da Rúa de Fonseca, onde a súa nai atendía unha mercería. Luís visita os cafés santiagueses, relaciónase con estudantes, escritores, pintores, etc. No apartado sentimental, hai unha muller: Maruxa. Ela mesma contou nunha entrevista con “Chaira Escribe” (editada no Pino pola Asociación Cultural Chaira) que vía a Seoane con frecuencia, tanto na Coruña como en Arca, porque eran primos. Confesa que xa desde mozos mirábanse de forma especial, porque como transfondo estaba unha irremediable atracción. Tanto é así que só os separaría a morte do prolífico galeguista. Confesa tamén esta muller que “non tivemos ningún problema por ser primos. Non tivemos fillos, e se os chegásemos a ter, daría igual. Xa desde moi novos mirabámonos dunha forma moi especial”.
Xa por aquel entón, Luís Seoane era un auténtico revolucionario. Recibía moitas influencias, sobre todo de Castelao. Tendencias que o levaron ao exilio coa chegada da Guerra Civil. O destino foi, como non, Buenos Aires, a terra que o viu nacer. Ata alí trasladáronse máis tarde Maruxa e a súa familia. Contaba Maruxa que “cando chegou a Buenos Aires, Luís chamoume. Pero eu non podía ir se non estaba casada. Entón mandoume un poder á Coruña, onde eu vivía, porque a miña nai quería que eu me fose casada. E así foi. O meu irmán fixo de “marido” e caseime por poderes. Pero era un poder que daba a Igrexa e en Buenos Aires era necesario o certificado que expide o xulgado. Entón funme e cando cheguei a Buenos Aires non me podía baixar do barco. Tiña que entrar casada. Pero a Luís tampouco o deixaban subir. Menos mal que nos axudou un matrimonio amigo noso que antes vivira en Santiago, os Frontini. Ao final veu o xuíz ao barco e por fin puidémonos casar. Por tanto, casamos dúas veces”.
En Buenos Aires, Luís viviu da súa profesión, avogado, mentres daba renda solta á súa creatividade tanto en papel como en lenzo ou en esculturas e murais. As súas relacións ían desde o propio Castelao a Picasso, pasando por Rafael Dieste, Branco Amor, Rafael Alberti, Cunqueiro, Díaz Pardo ou María Casares. Pero nunca esqueceu a pequena vila na que creceu: Arca. No seu artigo Confesión (1965), di o seguinte: “nin español nin arxentino, senón orixinario dun país máis reducido, a pequena cidade, A Coruña, Santiago, a aldea Arca, onde se enterraron a miña infancia e a miña mocidade”. Anos despois da súa morte, a súa viúva comentaba “o que non coñecía a Luís tiña unha imaxe falsa del, como de enfado, pero o certo é que era dunha gran humanidade. Tiña un carácter forte e parecía que se enfadaba, pero dábase a volta e xa se lle pasaba. A verdade era que tiña unha gran cultura e humanidade. Era toda unha personalidade. Era un home moi sinxelo e amante das conversacións. Gustáballe moito convidar a xente a casa.”
Segundo Maruxa Seoane, Luís era un auténtico namorado de Arca. Así o testemuña nun escrito practicamente inédito do ano 1978, un ano antes da súa morte. Titúlase “Pecho os ollos e vexo”:
Habitan na Coruña e non sabe que os vellos da súa infancia dicían aos nenos que desde a península da Torre, na mesma cidade podíase ver nos días claros a costa de Irlanda. Quizais nunca o souberon. Eu, se iso. Lémbroo. Tamén sei que pechando os ollos vexo cando quero unha aldea, Arca, e á mesma aldea rodeada de montañas, de minas, de bosques e labradíos, e ao pé delas un río transparente, de troitas que ven correr amedrentadas polas sombras. Un río transparente no que nadan as libélulas e no barro das súas beiras escóndense as anguías. Lembro os poboadores e os seus traballos. Era unha aldea de músicos e gaiteiros. Había dúas bandas de música. Algún campesiño emigraba e outros se facían navegantes. Exercíanse os oficios elementais. Nos bosques abundaba o xabaril e nas beiras do río a marta e por todas partes a comadreja e o esquío. No aire ou pousados nas árbores unha multitude de paxaros.
Pecho os ollos e vexo Arca. Ao ver Arca cos ollos pechados condúceme a nostalxia. Como podo ver Irlanda se pecho os ollos, para iso bástanme a historia e o son do mar. Podo evocar todo aquilo que vivín ou ouvín e o que coñezo a través doutros.
É curioso o que ven por non querer ver algunhas persoas. Eu pecho os ollos e vexo o que quero. Algunha vez crin percibir incluso o cheiro daquel mar ou o daquela aldea.
Tamén algunha vez quixen ver a costa irlandesa de que falaban os vellos coruñeses e non busquei o horizonte despexado dun bo día claro abrindo máis os ollos que calquera outro día, senón que me bastou pechar os ollos para vela e, con todo era unha tarde de espesa néboa.
Estes personaxes que hoxe evoquei, pechando os ollos, acáboos de debuxar.
SEOANE, 10-VIII-78
